Cổ Học Tinh Hoa

LỜI TỰA (Tiểu tự)
“Có mới, nới cũ” thường tình vẫn thế. Tân học mỗi ngày một tiến, tất Cựu học phải lùi và có khi sợ rồi mai một đi mất. Nhưng, Tân học mà hay, tất là Tân học có một nền tảng vững chắc. Nền tảng ấy tức là tinh hoa của Cựu học. Cựu học nước nhà là một thứ học trải qua bao nhiêu đời, đã làm cho ông cha ta phù thực được cương thường, chấn chỉnh được phong hóa, bảo tồn được quốc thể, duy trì được thế đạo nhân tâm, thật không phải là một cái Học không có giá trị đáng khinh rẻ hay quên bỏ được. Vả chăng: "Tri kim, nhi bất tri cổ, vị chi manh cổ; tri cổ, nhi bất tri kim, vị tri lục trầm" ta đã biết truyện đời nay, ta lại cần phải học truyện đời xưa, ta ôn lại việc đời xưa mà ta rõ được việc đời nay, có như thế, thì cái Học của ta mới không đến nỗi khiếm khuyết. Vì, tuy chia làm cổ, kim, nhưng chẳng qua cũng chỉ là buổi sớm, buổi chiều trong một ngày của trời đất, kẻ học giả mà câu nệ chấp nhất, chỉ biết cổ không muốn biết kim, hay chỉ biết kim không muốn biết cổ, thì sao gọi là "bác cổ thông kim" được!
Cựu học của ta là gì? Cựu học của ta tức là Hán học nghĩa là một cái Học chung cho cả mấy dân tộc ở Á Đông đã chịu cái văn hóa của giống người Hán, tức là người Trung Hoa. Cựu học không phải là chỉ có Tứ Thư, Ngũ Kinh, xưa kia đa số quen dùng làm cái học cử nghiệp mà thôi. Ngoại giả, còn Bác gia chư tử thật là man mác rộng như bể, học thuyết đủ mọi mặt, lý tưởng rất sâu xa, muốn học cho tới nơi, phải mất bao nhiêu công phu, thời giờ mới được. Nay, chúng tôi biên tập
quyển sách nầy, không phải là muốn chuyên tâm nghiên cứu riêng một phái nào hay một nhà nào. Chúng tôi chỉ góp nhặt một đôi chút lý tưởng trong Cổ học gọi là để cho người đọc thiệp liệp qua được một ít tinh hoa của lối học cũ mà thôi. Nên chúng tôi mới lạm dụng bốn chữ "Cổ Học Tinh Hoa" làm nhan sách.
Chúng tôi có ý chọn những bài ngắn mà nghĩa lý hàm súc dồi dào. Những bài ấy tuy là truyện từ đời xưa bên Tàu, nhưng ứng dụng vào đời nào và ở đâu cũng được. Vì truyện tuy cổ, nhưng cái chân lý thì bao giờ cũng là một, mà bao giờ cũng như mới. Nào hiếu đệ, nào trung tín, nào lễ nghĩa, nào liêm sĩ, đến cả những việc kỳ quái, sinh tử; bài nầy chính giọng huấn giáo, bài kia rõ thể ngụ ngôn, truyện nầy nghiêm trang khắc khổ, truyện kia khôi hài lý thú; đức Khổng nói "Nhân" hồn nhiên như hóa công; ông Mạnh bàn "Nghĩa" chơm chởm như núi đá, Tuân Tử nói "Lễ" thật là đường bệ, Mặc Tử nói "Ái" thật là rộng rãi, hình danh như Hàn phi tử thật là nghiêm nghị khiến người mất bụng làm xằng, ngôn luận như Án Tử thật là thâm thiết khiến người dễ đường tỉnh ngộ, đến nói đạo đức như Lão Tử, bàn khoáng đạt như Trang Tử thật lại biến hóa như rồng, phấp phới như mây... các lý thuyết mỗi nhà một khác, có khi phản đối hẳn nhau, nhưng thực khiến cho người đọc vừa được vui, vừa phải đem tâm suy nghĩ. Dịch những bài văn như thế, chúng tôi lấy làm rất khó. Chẳng những chữ Hán dịch ra chữ Nam, lắm câu không hết được nghĩa, nhiều bài, chính nguyên văn cũng mỗi nơi chép một khác không lấy gì làm xác định. Nên khi dịch, chúng tôi phải châm chước cân nhắc từng bài, bài thì địch thẳng nguyên văn, bài thì chỉ dịch lấy đại ý, hoặc có bài phải rút bớt, hay thêm ra, hay đúc lại, cốt cho nó xuông tiếng Nam mà không hại đến nghĩa bài thì thôi. Dịch Hán văn ra quốc văn, tất phải dùng nhiều chữ Hán. Song chữ nào bất đắc dĩ phải dùng, thì ở dưới chúng tôi đã có "giải nghĩa" rõ ràng. Nghĩa ấy thường chỉ là nghĩa riêng trong bài, chớ không phải hết mọi nghĩa của từng chữ.
Những tên người, tên đất, muốn cho tinh tường, đáng lẽ phải có một cái biểu liệt đủ tên những tác giả cùng những người nói trong chuyện và một bức địa đồ Trung Hoa trải qua các thời đại. Nhưng việc ấy xin để nhường những nhà chuyên về Bắc sử sau nầy, đây chúng tôi chỉ chua qua để cho độc giả đủ biết cái đại cương mà thôi. Đọc một bài văn hay, mà tư tưởng đã thấm thía vào tâm não, thì tất không sao để yên ngòi bút mà không phê bình được. Đó cũng là một cái thông bệnh của những người hâm mộ văn chương hay có cái thú ngâm nga và đưa ngòi bút khuyên liền, khuyên kín vậy. Chúng tôi cũng không tránh khỏi cái bệnh ấy. Nên dưới mỗi bài chúng tôi cũng góp "Lời Bàn", cốt là để giải rõ các đại ý trong bài hoặc lạm bình một, đôi câu ứng với cái thời buổi bây giờ.
Chúng tôi mạo muội biên dịch quyển sách nầy là quyển đầu, có ý bảo tồn tinh hoa của cổ học và mong các bạn thiếu niên ta nhớ đến nguồn gốc từ bao nghiêu nghìn năm về trước, rõ các điển tích thường dẫn trong văn chương nước nhà, thêm trước được ít tài liệu có khi làm văn phải dùng đến, rộng được ít tri thức tuy thuộc về Cổ học mà thật khác nào "như thóc gạo, như vải lụa", thường cần đến hàng ngày. Nếu quyển sách này, giúp được một phần trong muôn phần ấy, thì chúng tôi lấy làm hoan hỷ lắm vậy.
Hà Nội, ngày 21 tháng 10 năm Ất Sửu (1925)
Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc
Từ An Trần Lê Nhân

(HH thấy tinh thần lời tựa này cũng tương đồng với lời đề của cụ Trần Trọng Kim khi viết cuốn Nho Giáo. Thôi thì để phổ biến cái tâm nguyện của người xưa, HH mang ra, để nhỡ may có ai muốn đọc chơi chuyện xưa cho đỡ buồn thì có cái mà giết thời giờ nhé!)

1. Không quên được cái cũ

Đức Khổng-tử ra chơi ngoài đồng, thấy một người đàn bà đứng khóc nỉ non ở chỗ bờ đầm. Đức Khổng-tử lấy làm lạ, bảo học trò hỏi vì cớ gì mà khóc.
Người đàn bà nói: "Độ trước tôi cắt cỏ thi, tôi đánh mất cái trâm cài đầu bằng cỏ thi, cho nên tôi khóc."
Đức Khổng-tử hỏi: Đi cắt cỏ thi, mà mất cái trâm bằng cỏ, thì việc gì mà phải khóc?
Người đàn bà nói: Không phải vì tôi đánh mất cái trâm cỏ thi mà tôi khóc; tôi sở dĩ khóc, là tôi thương tiếc một vật cũ, dùng đã lâu, mà ngày nay không sao thấy được nữa.

Lời Bàn
Cái gì đã là của mình, mình có bụng yêu, mà lỡ khi mất, thì về sau dù có được cái khác giống như thế, hay hơn thế, mình cũng không thể sao yêu cho bằng. Thường, lại chỉ vì thấy cái mới mà hồi nhớ đến cái cũ, sinh ra chạnh lòng, nên câu ta thán, có khi ngậm ngùi thương khóc nỉ non. Tại sao vậy? Tại đối với mình, cái của mất không chỉ có giá của mà thôi, lại hình như còn có một phần tâm hồn mình hay tâm hồn người để lại cho mình ngụ ở trong nữa. Sự cảm động đầu tiên bao giờ cũng là sự cảm động hay nhất, bền nhất. Ôi! Cáo chết ba năm quay đầu về núi, con người ta, dù cho lông bông xiêu bạt đến thế nào, còn có chút tâm tình cũng không sao quên được gốc tích xứ sở mình. "Hồ mã tê bắc phong, Việt điểu sào nam chi". Con ngựa rợ Hồ (phía bắc nước Tàu) thấy gió bắc còn cất tiếng kêu, con chim đất Việt (phía nam nước Tàu) chọn cành nam mới chịu làm tổ, huống chi là người mà lại quên được nguồn gốc ư.

Lạm bàn
Nhiều kẻ cho mình là Trí, nhìn vào người đàn bà này mà dè biểu "đúng là thừa hơi, dư nước mắt. Để thời gian nỉ non đó có thể làm 5, 7 cái trâm khác, có phải là hiệu quả hơn không!". Nói vậy quả cũng không sai! Hai bên có hệ quy chiếu giá trị khác nhau thì làm sao tìm điểm thống nhất được. Nếu bàn cãi thì e suốt ngày không thoát ra được!

Chủ wán vẫn siêng như dạo nào hén

Sao mà GK gãi đầu dzị kìa !

Cũng hổng còn siêng mấy đâu GK ui!

2. Lúc đi trắng, lúc về đen

Một hôm trời nắng Dương Bố đi chơi. Khi ở nhà ra, thì mặc áo trắng, đi được nửa đường, gặp trời mưa, quần áo ướt hết, mới vào ẩn mưa ở nhà bà con. Người ấy thấy Dương Bố ướt cả cho mượn cái áo thâm.
Một lúc trời tạnh, Dương Bố mặc áo thâm về nhà. Con chó trông thấy, vừa cắn vừa xua đuổi. Dương Bố giận toan cầm gậy đánh.
Anh là Dương Chu chạy ra bảo:
"Đừng đánh nó làm gì! Nó đuổi như thế cũng phải. Giả sử con chó trắng nhà ta, lúc đi, thì trắng, lúc về thì đen, phỏng em có không lấy làm lạ mà không ngờ được không?"

Lời Bàn
Lúc đi mặc áo trắng, lúc về mặc áo thâm, chính mình không biết mình thay đổi, con chó thấy khác thì xua đuổi. Mình đánh nó chẳng hóa ra lầm lắm ru! Lỗi tại mình thay đổi không tại con chó cắn xằng. Vậy nên ở đời khi mình làm điều gì khác thường, mà người ta không rõ, thì tất nhiên người ta bàn trái bàn phải. Nếu mình không tự xét mình thay đổi hay dở, chỉ biết trách người nghị luận nọ kia, thì chẳng khác nào như Dương Bố đánh chó trong truyện này.
Chú thích
Liệt Tử: sách của Liệt Ngữ Khấu

Lạm bàn
Đúng rồi! Mình phải biết mình thay đổi. Biết mình thay đổi, chứ không phải không chịu thay đổi!
Ở đời có những người như Bá Di, Thúc Tề thà chịu chết đói chứ không chịu ăn hạt thóc của nhà Châu, mà họ cho rằng trái đạo lý. Hai ông được coi là hiền nhân, nhưng cũng chỉ vậy thôi. Cuộc đời thay đổi, nếu mình chỉ muốn giữ cái chí của mình một cách thụ động như vậy thì cũng không ý nghĩa gì lắm!
Nếu muốn giữ gìn bản sắc, chi bằng theo cách của Nguyễn Hữu Huân:
"Hữu chí nan thân khôn uổng bách niên chiêu vật nghị"
("Duy công bất tựu diệc tương nhất tử báo quân ân")

(Dịch: Có chí khôn bày, không uổng trăm năm lời nghị chúng
Tuy công chưa lập, cũng đành một chết báo ơn vua)

Cuộc đời thay đổi, nếu mình chỉ muốn giữ cái chí của mình một cách thụ động như vậy thì cũng không ý nghĩa gì lắm!

Nhưng muốn hong thụ động cũng đâu được nào

hi hi,
Hồi đó do không có internet, chứ nếu không chắc ông Bá Di, Thúc Tề cũng lập diễn đàn mà bàn loạn lên như vầy đó, Chiều ơi!
Rồi thế nào cũng bị buộc tội chống đối, bỏ tù. Mà chết đói ở núi Thú Dương, hay chết đói trong tù thì chắc cũng vậy thôi hén !

Thôi, mình tiếp hén:

3. Lợi Mê Lòng Người

Nước Tống có kẻ mất cái áo thâm. Anh ta ra đường tìm. Thấy người đàn bà mặc áo thâm, níu lại đòi rằng: “Tôi vừa mất cái áo thâm, chị phải đền trả tôi cái này”. Rồi cứ giữ chặt cái áo không buông ra nữa.
Người đàn bà cãi: “Ông mất cái áo thâm, tôi biết đấy là đâu. Áo tôi mặc đây là áo của tôi, chính tay tôi may ra”.
Anh kia nói: “Chị cứ phải đền trả áo cho tôi. Cái áo thâm tôi mất dày, cái áo thâm chị mặc mỏng. Lấy áo thâm mỏng của chị đền cái áo thâm dày cho tôi, còn phải nói lôi thôi gì nữa!”
(Tử Hoa Tử)
GIẢI NGHĨA:
Nước Tống: Một nước chư hầu thời Xuân Thu, sau bị nước Tề lấy mất, ở vào huyện Thuợng Khưu tỉnh Hà Nam bây giờ.

LỜI BÀN:
Mất áo trong nhà mà ra đường tìm, đã là chuyện bật cười. Mất áo đàn ông mà đòi áo đàn bà lại là chuyện bật cười. Mất áo thâm dày bắt đền áo thâm mỏng mà cho là phải, lại là chuyện bật cười nữa. Ôi cái lợi nó làm cho lòng người mê muội, chỉ biết có mình không biết có ai, chỉ vụ lợi cho mình mà quên cả phải tráị Kẻ nào đã vụ lợi như thế, thì cái gì mà chẳng dám làm, cái gì mà chả dám nói! Than ôi! Cái đời kim tiền bây giờ biết bao nhiêu phường đòi áo như người nói trong truyện này.

Lạm bàn
Thời nay, cái chuyện này cũng không hiếm. Chuyện trên chỉ là đẩu cao cái góc độ hài lên thôi. Còn thực ra ở đời nó đơn giản giống như chiện vầy nè:
Số là luật giao thông bắt ai chạy xe máy ra đường đều phải có mũ bảo hiểm. Khi gửi xe, treo mũ trên xe, khi trở ra thì đã không cánh mà bay. Lầm bầm chửi rủa cái bọn tham lam bần tiện. Rồi ngó qua ngó lại thấy cái xe bên cạnh có treo cái nón. Chợt chặc lưỡi:"Chà! (thiên hạ) nó lấy của mình thì mình lấy lại, có sao đâu! Kẻo ra đường công an phạt mình sao!"! Thế rồi lấy luôn cái nón xe bên cạnh mà đi! Quên mất mấy câu chửi rủa thậm tệ cho cái kẻ ăn cắp nón!

Quên mất mấy câu chửi rủa thậm tệ cho cái kẻ ăn cắp nón!

Hi hi, Cuội có bị mất nòn bảo hiểm bao giờ chưa ?

4. Lấy Của Ban Ngày

Nước Tấn có kẻ hiếu lợi một hôm ra chợ gặp cái gì cũng lấy. Anh ta nói rằng: "Cái này tôi ăn được, cái này tôi mặc được, cái này tôi tiêu được, cái này tôi dùng được." Lấy rồi đem đi. Người ta theo đòi tiền.
Anh ta nói: "Lửa tham nó bốc lên mờ cả hai con mắt. Bao nhiêu hàng hóa trong chợ tôi cứ tưởng của tôi cả, không còn trông thấy ai nữa. Thôi, các người cứ cho tôi, sau nầy tôi giàu có, tôi sẽ đem tiền trả lại".
Người coi chợ thấy càn dỡ, đánh cho mấy roi, bắt của ai phải trả lại cho người ấy. Cả chợ cười ồ. Anh ta mắng: "Thế gian còn nhiều kẻ hiếu lợi hơn ta, thường dụng thiên phương, bách kế ngấm ngầm lấy của của người. Ta đây tuy thế, song lấy giữa ban ngày so với những kẻ ấy thì lại chẳng hơn ư? Các ngươi cười ta là các người chưa nghĩ kỹ!"

Lời Bàn:
Đã là kẻ thấy của tối mắt, tham vàng bỏ nghĩa, thì dù ít, dù nhiều cũng là đáng khinh cả, song đem những kẻ mặt to, tai lớn, vì ham mê phú quý mà lường thầy, phản bạn, hại ngầm đồng bào so với những quân cắp đường, cắp chợ giữa ban ngày để nuôi miệng thì tội đến nặng hơn biết bao nhiêu. Thế mà trách đời chỉ biết chê cười những quân trộm cướp vặt chớ không biết trừng trị những kẻ đại gian đại ác.

Lạm bàn
Sao lại nói đời chỉ biết chê bọn trộm cướp vặt? Thực ra thì lời đàm tiếu chẳng từ một ai. Chỉ có điều kẻ ngồi trên cao, có tiền tài, thế lực thì người ta chỉ biết nói sau lưng mà thôi. Dĩ nhiên cũng có kẻ xu phụ thời thế, a dua nịnh bợ bọn cướp ngày.
Ông bà ta có câu:
"Con ơi nhớ lấy câu này
Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan (công an??)"
Chê cười nó lỡ mà tới tai, nó đì mình sói trán đó chứ!

hi hi,
Hồi đó do không có internet, chứ nếu không chắc ông Bá Di, Thúc Tề cũng lập diễn đàn mà bàn loạn lên như vầy đó, Chiều ơi!

Mấy ông đó sợ bị đi tù , không dám bàn loạn gì đâu , hi hi
HH này bàn diễu quá , tiếc trang web thưa người, nếu không thiên hạ đã được cười bể bụng rồi

Quán vắng cũng không sao, Chiều ơi.
"Triệu người quen có mấy người thân" mà !
Chỉ cần còn vài thân hữu thỉnh thoảng ghé chơi, bình luận, tán dóc vài câu là chủ quán mãn nguyện rồi!

Cám ơn Chiều!

5. Khổ Thân Làm Việc Nghĩa

Mặc Tử ở nước Lỗ sang nước Tề, qua nhà người bạn cũ, vào chơi.
Người bạn nói chuyện với Mặc Tử rằng: "Bây giờ thiên hạ ai còn thiết đến việc "nghĩa", một mình ông tự khổ thân để làm việc nghĩa, thì có thấm vào đâu! Chẳng thà thôi đi có hơn không?
- Mặc Tử nói: "Bây giờ có người ở đây, nhà mười đứa con, một đứa cày, chín đứa ngồi ăn không, thì đứa cày chẳng nên càng chăm cày hơn lên ư? Tại sao thế? Tại đứa ăn không nhiều, đứa đi cày ít. Bây giờ thiên hạ chẳng ai chịu làm việc nghĩa, thì ông phải biết khuyên tôi càng làm lắm mới phải, có đâu lại ngăn tôi như thế!"

Lời Bàn:
Trong khi nhân tâm thế đạo suy đồi, mình là người còn đứng vững được, thì sao lại chịu suy đồi với thiên hạ cho cùng trôi một loạt. Vì nếu ai cũng như thế cả, thì còn đâu là người cảnh tỉnh được kẻ u mê để duy trì lấy nhân tâm thế đạo nữa? Cho nên những người thức thời, có chí, dù ở vào cái đời biến loạn đến đâu, cũng không chịu đắm đuối vào cái bất nghĩa, khác nào như: cây tòng, cây bách, mùa đông sương tuyết, mà vẫn xanh, như con gà trống, mưa gió tối tăm mà vẫn gáy. Những bậc ấy chẳng những thế mà thôi, lại còn đem bao nhiêu tinh lực tâm trí ra, cố gắng giữ lấy phong hóa mà dìu dắt, mà đưa đường cho những kẻ u mê đắm đuối. Như Mặc Tử đây, cho là đời là suy biến, coi sự làm việc "Nghĩa", sự cổ động việc nghĩa như cái chức vụ của mình phải làm, thực là người có công với loài người vậy.
Chú thích:
Mặc Tử: tên sách của Mặc Địch soạn, chủ nghĩa là kiêm ái yêu người như yêu mình cũng gần giống chủ nghĩa của đạo Cơ Đốc và đạo Thích Ca.

Lạm bàn
Ừ, thì chuyện là thế. Ở đời cũng có khá nhiều ông bạn kiểu này. Có thể chỉ xuất phát từ lòng tốt, mong muốn điều tốt cho bạn, sợ bạn cực thân. Cái gốc có thể là "độ cho mình trứơc rồi hãy độ người khác". Ví như ngày nay, nhà nào cũng có đồng hồ báo thức rồi, đâu có ai cần gà gáy!

Lại có người đi làm về khuya, thích ngủ muộn. Sáng nào cũng nghe gà gáy phải dậy. Bực quá, nhân ngày giỗ ông bà liền xúi vợ thịt quách con gà cồ!

Tuy nói vậy mà không phải vậy. Con người ít nhiều gì cũng có lý trí, biết cái gì hay, cái gì xấu (chỉ có điều là "vì hoàn cảnh" mà không làm đúng thôi!). Đôi khi thấy người ta tốt quá, nhìn lại tự thẹn với lòng nên bào chữa bằng cách phê bình góp ý. Ví dụ "ồ, người đâu mà thiệt thà quá vậy, chỉ tổ thiệt thân!"
Ở đời vẫn cần có người gióng chuông, có gà gáy sáng để mọi người nhớ là còn có mặt trời mọc, không chỉ có đèn neon !

Lại có người đi làm về khuya, thích ngủ muộn. Sáng nào cũng nghe gà gáy phải dậy. Bực quá, nhân ngày giỗ ông bà liền xúi vợ thịt quách con gà cồ!

Chớ hẻm phải tại Ông thích xơi thịt gà ...cồ ?

Chắc là vậy. Nếu không thì ổng xúi đổi con gà lấy kí thịt heo hén!

Hoàng Lão Tà đã viết:Chắc là vậy. Nếu không thì ổng xúi đổi con gà lấy kí thịt heo hén!

Heo đang bị dịch tai xanh, đổi thịt bò đi cho ..bổ , khỏe

gia khanh đã viết:

Hoàng Lão Tà đã viết:Chắc là vậy. Nếu không thì ổng xúi đổi con gà lấy kí thịt heo hén!

Heo đang bị dịch tai xanh, đổi thịt bò đi cho ..bổ , khỏe

Hì hì, đổi hời cho GK nè: 1 con gà cồ đổi ngang 1 con bò:
nấu sẵn, làm xúx xích luôn nè

6. Cách Cư Xử Ở Đời

Thầy Nhan Uyên, hỏi Đức Khổng Tử: "Hồi này muốn nghèo mà cũng được như giàu, hèn mà cũng được như sang, không phải khỏe mà có oai, chơi bời với người ta suốt đời không lo sợ gì, muốn như vậy, có nên không?"
Đức Khổng Tử nói: "Người hỏi thể phải lắm. Nghèo, mà muốn cũng như giàu, thế là biết bằng lòng số phận không ham mê gì. Hèn, mà cũng muốn như sang, thế là biết nhún nhường và có lễ độ. Không khỏe, mà muốn có oai, thế là biết thận trọng, cung kính không lầm lỗi gì. Chơi bời với mọi người mà muốn suốt đời không lo sợ, thế là biết chọn lời rồi mới nói.

Lời Bàn:
Không cần công danh phú quí thế là biết giữ thiên tước hơn là nhân tước, không để ai khinh lờn được, thế là biết trọng phẩm giá mình, không muốn đeo cái lo vào mình, thế là biết giữ thân không phiền lụy đến ai. Ở đời mà giữ trọn vẹn được mấy điều như thế, tưởng thật là một cách vui thú rất cao thượng vậy.

Chú thích:
Khổng Tử Tập Ngữ: sách chép những lời nói, những truyện về đức Khổng Tử.
Nhan Uyên: tên là Hồi, người nước Lỗ, thời Xuân Thu, học trò giỏi nhất của Đức Khổng Tử.
Hồi: theo lễ xưa, hầu chuyện những bậc trên, như vua, cha, thầy học, thường hay xưng tên.

Lạm bàn Muôn sự tại ông Nhan Hồi
Ở đời chỉ tại cái tội nói không rõ ràng. Hôm nào HH mượn chuyện "Ăn trộm làm giàu" ra hầu quý vị. Còn ở đây, tại Nhan Hồi nói không rõ, khiến ngày nay nhiều kẻ bắt chước, làm xã hội đại loạn:
+ "Nghèo mà cũng muốn như giàu" thế nên có kẻ trong túi không tiền mà cứ tiêu xài hoang phí bạt mạng, đi cầm cố, vay mượn, thụt két, tham nhũng, hối lộ, cướp giật để có tiền cho "muốn như giàu"
+ "Hèn mà cũng muốn được như sang" cho nên mới có chuyện trưởng giả học làm sang, dốt hay nói chữ, dạy đời thiên hạ
+ "Không khỏe mà muốn có oai", vậy nên có chuyện chỉ vì va quẹt ở đường Cống Quỳnh, mà "ra oai" quay lại đánh đập, làm nhục người ta, để đến nổi bị đâm chết weo, lãng nhách
+ "Chơi bời với người ta suốt đời không lo sợ gì" có biết nghĩ gì xa xôi đâu mà phải lo sợ, cứ mãi mê hát bài "cứ vui đi đêm nay, chuyện ngày mai sẽ hay!" thì còn gì mà sợ nữa chứ !

(Dập đầu tạ tội với thầy Nhan Uyên, tại kẻ hậu sanh không hỉu chữ nghĩa nên mới lạm bàn dzị thôi! )

7. Tu Thân

Thấy người hay, thì phải cố mà bắt chước; thấy người dở thì phải tự xét xem có dở như thế không để mà sửa đổi. Chính mình có điều hay, thì phải cố mà giữ lấy; chính mình có điều dở, thì phải cố mà trừ đi.
Người chê ta, mà chê phải, tức là thầy ta; người khen ta, mà khen phải, tức là bạn ta; còn người nịnh hót ta lại là người cừu địch hại ta vậy.
Cho nên người quân tử trọng thầy, quí bạn và rất ghét cừu địch, thích điều phải mà không chán, nghe lời can mà biết răn... như thế dù muốn không hay cũng không được.
Kẻ tiểu nhân thì không thế. Cực bậy, mà lại ghét người chê mình; rất dở, mà lại thích người khen mình; bụng dạ như hổ lang, ăn ở như cầm thú, mà thấy người ta không phục, lại không bằng lòng; thân với kẻ siểm nịnh, xa cách kẻ can ngăn, thấy người chính trực thì cười, thấy người trung tín thì chê... Như thế thì dù muốn không dở cũng không được. (Tuân Tử)

Lời bàn:
Cái đạo tu thân rút lại chỉ có biết theo điều hay, biết tránh điều dở. Mà muốn tới cái mục đích ấy, thì không những là tự mình phải xét mình lại còn phải xét cái cách người ở với mình nữa. Đối với người, cần phải biết hai điều: Ai khen chê phải, khuyên răn hay, thì phục, thì bắt chước; ai chiều lòng nịnh hót, thì tránh cho xa, coi như quân cừu địch.
"Nên ưa người ta khuyên mình hơn người ta khen mình" có như thế, thì mới tu thân được.

Chú thích:
Tuân Tử: tên thật là Huống, tên tự là Khanh, người nước Triệu, sinh ra sau Mạnh Tử độ 50 năm, thấy đời bấy giờ cứ loạn luôn mãi và phong hóa suy đồi, làm sách nói về lễ nghĩa, lễ nhạc, cốt ý để chỉnh đức và hành đạo.

Lạm bàn
Làm Quân tử thiệt là khó. Muốn giỏi thì phải có nhiều thầy. Mà là thầy thì cứ chê ta (đúng). Mà chắc chắn là ở ta có nhiều cái sai, cho nên nhiều thầy suốt ngày cứ chê ta. Lúc ta còn nhỏ thì có bị chê cũng không sao; khi ta lớn thì cái tôi của ta cũng lớn theo. Vì thế, con người càng lớn càng ... không chịu học!
Khen ta đúng thì là bạn ta! Do vậy ta muốn được khen nhiều thì phải có nhiều bạn bè. Thế rồi ta phải la cà, tụ tập bạn bè, chén chú chén anh để tìm giây phút thoải mái.
Nhưng mà cái khổ là đâu là chỗ dừng thì không biết. Trong lúc chén chú chén anh, lời khen qua khen lại, khen cả cái điều ta không có; trong hơi men chuếnh choáng, ta lờ mờ nhận ra cái gì đó không ổn! Thôi kệ! dẫu sao cũng khoái khoái cái lỗ tai.
Vậy là ta chuyển cái đáng gọi là "kẻ thù" thành bạn hồi nào không biết
Thiệt khó thay!

Nhưng mà cái khổ là đâu là chỗ dừng thì không biết. Trong lúc chén chú chén anh, lời khen qua khen lại, khen cả cái điều ta không có; trong hơi men chuếnh choáng, ta lờ mờ nhận ra cái gì đó không ổn! Thôi kệ! dẫu sao cũng khoái khoái cái lỗ tai.
Vậy là ta chuyển cái đáng gọi là "kẻ thù" thành bạn hồi nào không biết
Thiệt khó thay!

Khà khà, đúng là lý xự

Hoàng Lão Tà đã viết:

Í dà , chủ quán nay có nhiều icon lọa quá hén

huuhoi đã viết:

gia khanh đã viết:

Hoàng Lão Tà đã viết:Chắc là vậy. Nếu không thì ổng xúi đổi con gà lấy kí thịt heo hén!

Heo đang bị dịch tai xanh, đổi thịt bò đi cho ..bổ , khỏe

Hì hì, đổi hời cho GK nè: 1 con gà cồ đổi ngang 1 con bò:
nấu sẵn, làm xúx xích luôn nè

Đổi như dzì lời we'

Hi hì ,

Hôm nay mình dzí theo cái gã này mệt xỉu !
Cụng ly cái coi nè:

8. Ôm Cây Đợi Thỏ

Một người nước Tống đang cày ruộng. Giữa ruộng có một cây to. Có con thỏ đồng ở đâu chạy lại, đâm vào gốc cây, đập đầu chết. Người cày ruộng thấy thế, bỏ cày, vội chạy đi bắt thỏ. Đoạn, cứ ngồi khư khư ôm gốc cây, mong lại được thỏ nữa. Nhưng đợi mãi chẳng thấy thỏ đâu, lại mất một buổi cày. Thiên hạ thấy vậy, ai cũng chê cười.

Lời bàn:
Thấy mùi, quen mui làm mãi. Ở đời những kẻ ngẫu nhiên gặp may, mà ước ao được gặp may luôn như thế nữa, không biết sự may là tình cờ mới có, thì có khác gì người nước Tống ôm cây đợi thỏ nầy. Anh ôm cây đợi thỏ này lại còn là người cố chấp bất thông, không hiểu thời thế, không thấu tình cảnh, khư khư đười ươi giữ ống, cũng một phường với những hạng chơi đàn gắn chặt phím, khắc mạn thuyền để nhớ chỗ gươm rơi. (Hàn Phi Tử)

Chú thích:
Hàn Phi Tử: Công tử nước Hàn, học trò Tuân Tử chuyên về bình danh pháp luật, nước Hàn không dùng, sang ở nước Tần, được đại dụng, nhưng sau bị kẻ gièm pha, rồi tự tử. Sách của Hàn Phi Tử có 50 thiên, đặt tên Hàn Tử. Nhà Tống sau thêm chữ Phi để khỏi lầm lẫn với Hàn Dũ.

Giá như ông này bắt được thêm một con thỏ nữa thì ... hổng có chuyện kể này !

Cũng giống trúng số dzậy thui, cũng chỉ được 1 lần ( nhiều lém là 2 )